Cortisol is een corticosteroïde; het is een hormoon dat gemaakt wordt in de bijnierschors uit cholesterol. Bij toepassing als geneesmiddel en bij substitutietherapie bij bijvoorbeeld de ziekte van Addison wordt het meestal hydrocortison genoemd. Het kan worden ingezet als ontstekingsremmer bij allergische reacties, bij longaandoeningen (COPD) en tal van dermatologische condities zoals ernstige vormen van eczeem. Cortisol speelt een rol bij: vertering van voedsel slaap-waakritme afweersysteem Cortisol wordt soms het stresshormoon genoemd omdat het vrijkomt bij elke vorm van stress, zowel fysiek als psychologisch. Het zorgt ervoor dat bepaalde eiwitten in spieren worden afgebroken waarbij aminozuren vrijkomen. Hiervan kan glucose (energie) worden gemaakt. Deze energie wordt gebruikt om het lichaam weer terug te brengen in homeostase; op het moment van stress komt adrenaline en noradrenaline vrij om het lichaam alerter te maken en klaar om te vechten/vluchten. Cortisol zorgt ervoor dat dit verlies van energie weer wordt gecompenseerd. Daarom zou een betere benaming zijn: ‘stress-response hormoon’. De productie van cortisol in het lichaam volgt een circadiaan ritme, dat wil zeggen dat de productie niet op elk moment van de dag gelijk is. Tijdens het ontwaken komt er meer cortisol vrij. Dit zorgt o.a. voor een hongergevoel. Er is een aantal (zeldzame) ziekten waarbij de cortisolaanmaak verstoord is. Bij het syndroom van Cushing maakt de bijnier te veel cortisol aan. De oorzaak kan gelegen zijn in een tumor in de bijnier zelf of door een tumor in de hypofyse die de bijnier aanstuurt. Bij de ziekte van Addison is juist het omgekeerde het geval en is de bijnier, door een stoornis in de bijnier zelf, niet of nauwelijks in staat om cortisol te produceren. In heel zeldzame gevallen is er een stoornis in de hypofyse waardoor er geen ACTH wordt geproduceerd en de bijnier geen signaal krijgt om cortisol te produceren.
